اقدامات تروریستی و حملات انفجاری ـ از جمله وقایع اخیر همچون انفجار پیجرها در لبنان و درگیری‌های مسلحانه کوتاه‌مدت در منطقه ـ تنها سبب مرگ یا تخریب زیرساخت‌های شهری نمی‌شوند، بلکه طیف گسترده‌ای از آسیب‌های جسمی پیچیده و پایدار را ایجاد می‌کنند که اثرات آن تا پایان عمر قربانیان ادامه دارد.
بر اساس مطالعات منتشرشده بیش از نیمی از مجروحان اقدامات تروریستی دچار آسیب‌های چندسیستمی (Polytrauma) هستند که در آن، ترکیبی از صدمات اندام، بینایی، و سیستم عصبی مرکزی دیده می‌شود.
صدمات چشمی تروماتیک
انفجارها از نظر فیزیولوژیک موجی فشاری ایجاد می‌کنند که به ساختار ظریف چشم آسیب جدی وارد می‌کند. سوختگی قرنیه، پارگی شبکیه، خونریزی زجاجیه و تخریب عصب بینایی از شایع‌ترین پیامدهای تروماتیک هستند. این آسیب‌ها معمولاً منجر به کاهش یا از دست دادن کامل بینایی در یک یا هر دو چشم می‌شوند.
در مناطق جنگی یا در اثر انفجارهای شهری، نبود امکانات تخصصی چشم‌پزشکی در ساعات نخست حادثه، عامل اصلی نابینایی غیرقابل‌برگشت در بسیاری از بازماندگان است.
قطع عضو و اختلال عملکرد اندام‌ها
قطع عضو از دیگر پیامدهای فیزیکی شدید اقدامات تروریستی است که علاوه بر ناتوانی حرکتی، پیامدهای روانی واجتماعی عمیقی نیز در پی دارد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تا ۴۵٪ از افرادی که دچار قطع عضو ناشی از انفجار می‌شوند، در عرض یک سال دچار افسردگی و احساس انزوای اجتماعی می‌گردند.
بهبود این بیماران نه‌تنها نیازمند مداخلات جراحی و توان‌بخشی فیزیکی است، بلکه مستلزم برنامه جامع حمایت روانی و اجتماعی با مشارکت نهادهای دولتی، خیریه و نظام سلامت می‌باشد.
ملاحظات توان‌بخشی و بازگشت به زندگی فعال
مراکز درمانی در مناطق درگیر باید به‌صورت سازمان‌یافته در سه مرحله عمل کنند:
1. درمان فوری: کنترل خون‌ریزی، جراحی اورژانسی و حفظ عملکرد اندام باقیمانده.
2. توان‌بخشی میان‌مدت: پوشش زخم، فیزیوتراپی و تجویز وسایل کمک‌حرکتی.
3. توان‌بخشی روانی و اجتماعی: بازگرداندن حس هویت و استقلال از طریق استفاده از پروتزها، شغل‌درمانی و حمایت گروهی.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مجهز توان‌بخشی در مناطق بحران‌خیز نه‌تنها ضرورت انسانی بلکه رویکردی راهبردی برای توسعه پایدار سلامت در بافت‌های آسیب‌دیده منطقه‌ای محسوب می‌شود.

جمع‌بندی
اقدامات تروریستی جنگ‌افروزی صرف نیستند؛ بلکه منشأ بحران مزمن سلامت عمومی هستند که نیازمند واکنش تلفیقی از پزشکی ترمیمی، سیاست‌گذاری سلامت و حمایت اجتماعی است.
برگزاری همایش حاضر فرصتی است برای تبادل دانش و معرفی الگوهای بومی و بین‌المللی در پیشگیری، درمان و بازتوانی فیزیکی قربانیان ترور و جنگ، با محوریت ارتقای سلامت و کرامت انسان در شرایط بحران.